काठमाडौ, माघ १० - त्रिभुवन विश्वविद्यालय विस्तारै विद्यार्थी विमुख हुँदैछ किनभने उसको क्यालेन्डरमा स्वतन्त्र विद्यार्थी युनियन (स्ववियु) को चुनाव र गतिविधिबारे उल्लेख छैन । सर्वोच्च अदालतले दुईवर्षे म्याद सकिएका पदाधिकारीले कुनै क्रियाकलाप गर्न नपाउने आदेश गरेको र नयाँ चुनाव पनि हुन नसकेपछि विश्वविद्यालय स्ववियुविहीन भएको हो ।
दुई वर्षदेखि स्ववियु चुनाव हुन सकेको छैन । त्रिविले गत वर्ष हतारमा स्ववियु चुनावको मिति घोषणा गरे पनि हुनसकेन । त्यसअघि विद्यार्थी संगठनहरूबीच आपसी झगडा र अनियमितताले स्ववियु चुनाव स्थगित भएको थियो । त्रिवि पदाधिकारीले स्ववियुका कारण विद्यार्थी पढाइभन्दा राजनीतिलाई प्राथमिकता दिएको भन्दै गत वर्षदेखि सेमेस्टर प्रणाली लागू गरेको छ ।
विद्यार्थी राजनीतिलाई कम गर्ने उद्देश्यले लागू गरिएको समेस्टर प्रणाली दोस्रो वर्षबाट अन्य क्याम्पसमा लागू हुन सकेको छैन । 'त्रिवि पदाधिकारीले स्ववियुको चुनाव गराउने कामलाई बेवास्ता गरे,' त्रिविका एक प्राध्यापकले भने, 'क्रमशः लागू गर्नुपर्ने सेमेस्टर प्रणाली विद्यार्थीले लागू गराउन दिएनन् । पालाको पैंचो भएको छ । तर यो दुवै काम बेथिति निम्त्याउने चाला हो ।'
त्रिविले गत वर्षदेखि केन्द्रीय विभाग र क्याम्पसमा स्नातकोत्तर तहको पठनपाठनमा समेस्टर प्रणाली लागू गरेको हो । उसले कीर्तिपुरलाई 'सेन्टर अफ एक्सिलेन्सी' -उत्कृष्टताको केन्द्र) भनेर घोषणासमेत गरेको छ । तर भौतिक पूर्वाधारको अभाव, शिक्षकहरूलाई पूर्वतयारी नगराउनु, पाठ्यक्रम वाषिर्क प्रणालीजस्तै हुनु, मल्टिमेडियाको व्यवस्था नहुनुलगायतका समस्या रहेका छन् ।
त्रिविको नीतिअनुसार दोस्रो वर्षबाट उपत्यकामा रहेका आंगिक क्याम्पसमा लागू गर्ने थियो । विद्यार्थी संगठनहरुले समेस्टर लागू भएपछि हरेक क्याम्पसमा राजनीतिक क्रियाकलाप घटेपछि 'पहिले केन्द्रमा सेमेस्टर प्रणाली मजबुत भएपछिमात्र अन्य क्याम्पसमा लागू गर्न' भन्दै तालाबन्दी गरेपछि त्रिवि पछाडि हट्न बाध्य भएको छ । विद्यार्थीको तालाबन्दीले सूचनासमेत जारी भइसकेको त्रिविको विद्यार्थी भर्ना प्रक्रियासमेत ठप्प भयो । अन्ततः यसै साता त्रिवि र विद्यार्थी संगठनबीच त्रिविका कीर्तिपुरमा रहेका विभाग, केन्द्रीय क्याम्पसमा मात्र समेस्टर रहने सहमति भएपछि भर्ना प्रक्रिया अघि बढेको छ । सहमतिअनुसार शिक्षाशास्त्र, व्यवस्थापन र मानविकी संकाय वाषिर्क परीक्षा प्रणालीमै सुचारु हुनेछन् ।
'विद्यार्थीको मागलाई ध्यानमा राखेर केन्द्रबाहेका क्याम्पसमा अर्को वर्षबाट मात्र सेमेस्टर लागू गर्ने भएका छौं,' त्रिविका रेक्टर गुणनिधि न्यौपानेले कान्तिपुरसित भने, 'जनप्रशासन, कानुन र विज्ञानमा सेमेस्टर नै सुचारु छ ।' विज्ञान संकायअन्तर्गत फिजिक्स, केमेस्ट्री, गणित र माइक्रोबायोलोजी विषयमात्र वाषिर्क प्रणालीमा सुचारु छन् । अर्को वर्षबाट क्रमशः सबै संकायमा सेमेस्टर कार्यान्वयन हुने दाबी रेक्टरले गरे ।
विद्यार्थी संगठनले त्रिभुवन विश्वविद्यालय आम नागरिकका छोराछोरीले पढ्न पाउने अधिकारबाट बन्चित गराउन नहुने भन्दै आएका छन् । 'तर वाषिर्क प्रणालीमा हजारौं पढ्थे भने सेमेस्टर प्रणालीमा सयमा झर्नु हाम्रो आपत्ति हो,' नेकपा-माओवादी निकट अनेरास्ववियु -क्रान्तिकारी) का अध्यक्ष शरद रसाइली भन्छन्, 'यसो हुँदा उच्च शिक्षा हासिल गर्न चाहने गरिबको छोराछोरी पलायन हुने भए । सेमेस्टरले मुलुकको उच्च शिक्षा समाप्त हुन्छ । नत्र खुला विश्वविद्यालयको व्यवस्था हुनुपर्छ भन्ने हाम्रो माग हो ।' ठूला विद्यार्थी संगठनका कारण सेमेस्टर लागू भएको उनले बताए ।
स्रोतका अनुसार शिक्षकसमेत सेमेस्टर प्रणाली कार्यान्वयनको विपक्षमा छन् । सेमेस्टर प्रणालीमा हरेक दिन कक्षामा उपस्थित भएर पढाउनु पर्ने, विद्यार्थीको आन्तरिक मूल्यांकन गर्दै रेकर्ड राख्नुपर्ने, मल्टिमेडिया प्रयोगमा पारंगत हुनुपर्नेलगायतका शिक्षण क्रियाकलाप गर्नुपर्ने भएपछि शिक्षकहरू विरुद्धमा रहेका हुन् । त्यसरी पठनपाठनमा सक्रिय भए पनि सेवा सुविधा वाषिर्क प्रणालीअनुसार मात्र पाउने भएपछि सेमेस्टरमा चासो नदिएका हुन् ।
'हामी सेमेस्टरको पक्षमा छौं,' अनेरास्ववियुका अध्यक्ष किशोरविक्रम मल्लले भने, 'तर त्रिविले पाठ्यक्रम परिमार्जन, दक्ष शिक्षकको व्यवस्था, भौतिक पूर्वाधार, मल्टिमेडिया र नयाँ पद्धतिको प्रयोगजस्ता विषयमा ध्यान दिएन । त्यसैले पहिलो वर्ष लागू भएको क्याम्पसमा सेमेस्टर सुधारमा ध्यान देऊ भनेका हौं ।' त्रिविले सेमेस्टरको नाममा स्ववियु निर्वाचन गराउन नचाहेकोसमेत उनले बताए ।
अखिल -क्रान्तिकारी) का संयोजक रमेश मल्लले त्रिविले साँच्चै कोटा प्रणालीमा जाने हो भने वाषिर्क पणालीअनुसार विद्यार्थी भर्ना हुन पाउनु पर्ने बताए । 'त्रिविलाई भनेका छौं, शुल्क बढाउन भएन र कोटा पनि घटाउन भएन । सेवा सुविधा दिन सक्नु पर्छ,' आवश्यक पूर्वाधार बढाएपछि मात्र अन्य संकायमा सेमेस्टर लागू गर्नुपर्ने उनले बताए । क्रान्तिकारीका निवर्तमान अध्यक्ष हिमाल शर्मा भने सेमेस्टर प्रणाली आफैंमा नराम्रो नभएको, तर त्रिविले विश्व बैंकको सहयोग लिन हतारमा लागू गर्दा पूर्वाधारविहीन र फितलो बनेको बताए ।
नेविसंघका नेता भीम श्रीस त्रिविमा सेमेस्टर प्रणाली प्रभावकारी हुन नसकेको बताउँछन् । 'त्रिवि पदाधिकारीले आफूलाई लोकपि्रय र फरक देखाउन सेमेस्टर लागू गरेको देखियो,' सेमेस्टरका गन्तव्य राम्रो नदेखिएको उल्लेख गर्दै उनले भने, 'उपकुलपतिको छ महिना, रेक्टर र रजिस्ट्रारको वर्षदिन पदावधि बाँकी छ, त्यतिन्जेल सेमेस्टर प्रणाली मजबुत बन्न सक्ने देखिन्न । चौतर्फी विरोध छ, विद्यार्थीको मात्र होइन शिक्षकको समेत ।' त्यस निम्ति त्रिविले सरोकार निकायसित थप बहस, पाठ्यक्रम परिमार्जन, स्रोत व्यवस्थापन गर्नसक्नु पर्ने उनले बताए ।
चैतपछि २८ वर्ष उमेर हद लाग्ने
त्रिविले नियमावली परिवर्तन गरी २०७२ बाट २८ वर्षभित्रका विद्यार्थीले मात्र स्ववियुमा उम्मेदवारी दिन पाउने बताएको छ । तर, उसको क्यालेन्डरमा स्ववियु चुनाव कहिले, वर्षको कुन महिनामा हुने भन्नेबारे उल्लेख गरेको छैन । विद्यार्थी संगठनहरुले भने चैतभित्र स्ववियु चुनाव हुनुपर्ने भन्दै आएका छन् । 'आगामी फागुन १७ सम्म परीक्षा छ,' त्रिवि विद्यार्थी महाशाखा प्रमुख गंगाबहादुर मगरले भने, 'विद्यार्थीले चुनाव हुनुपर्छ भनेर ज्ञापनपत्र बुझाएका छन् । पहिलाजस्तो स्ववियु चुनावको नियमित तालिका छैन । सहमतिअनुसार अघि बढ्नु पर्छ ।' चैतमा स्ववियु चुनाव नभएमा नयाँ नियमावलीमा व्यवस्था भएअनुसार २०७२ बाट उमेर हद लागू हुनेछ ।