तल्लो पदका शिक्षक नै प्रधानाध्यापक

काठमाडौ, माघ १७ - सुमनलाल महर्जन राजधानीको गोलढुंगास्थित पुरानो गुह्येश्वरी माविमा प्रावि तहका अस्थायी शिक्षक हुन्। तैपनि ०५५ मा स्थापना भएको विद्यालयमा उनी प्रधानाध्यापकको भूमिकामा छन्। त्यही विद्यालयमा माध्यमिक तहका स्थायी शिक्षक बाबुराम विक छन्। 'स्थापनाकालदेखि मैले प्रधानाध्यापकको जिम्मेवारी लिएको हो,' उनले भने, 'विद्यार्थी र अभिभावकको पनि विश्वास मप्रति छ।' शिक्षक सेवा आयोगले गत वर्ष गरेको विज्ञापनमा महर्जनले प्रावि तहमा प्रतिस्पर्धा गरेका थिए। उनी अनुत्तीर्ण भए।

सावित्री शर्मा प्रावि तहकी स्थायी शिक्षिका हुन्। तर, उनी सीतापाइला उच्च माविको प्रधानाध्यापक हुन्। विद्यालयमा तीनजना मावि तहका स्थायी शिक्षक छन्। तर, प्रावि तहका शिक्षिकाले विद्यालयको नेतृत्व सम्हालेका छन्। ०५२ मा स्थापना भएको विद्यालयमा उनी प्रधानाध्यापक थिइन्। ०६१ मा निमावि र ०६६ मा मावि भयो। जति तह थपिए पनि उनी प्रधानाध्यापक पदमा रहिरहिन्। 'म नै हुनुपर्छ भनेको छैनँ। अरूलाई दिन तयार छु,' उनले भनिन्, 'व्यवस्थापन समितिले अरूलाई राख्न चाहेको छैन।'

राजधानीको नागार्जुन माध्यमिक विद्यालयमा पनि मावि तहका चार स्थायी शिक्षक छन्। तर, निमावि तहका स्थायी शिक्षक प्रभुराम नेपालले प्रधानाध्यापकको जिम्मेवारी सम्हालेका छन्। 'मावि तहको शिक्षक भए पनि उहाँहरूले म हुन्छु भन्नुभएको छैन,' उनले भने, 'विद्यालयको पुरानो शिक्षक भएकाले मैले जिम्मेवारी लिइरहेको छु। नियमअनुसार हट्नुपरे हट्न तयार छु।' राजधानीका यी तीन विद्यालय नमुना मात्रै हुन्। शिक्षा विभागका अनुसार तल्लो तहका स्थायी शिक्षकले माथिल्लो तहको जिम्मेवारी लिने ३५ जिल्लामा ४ सय ९ जना छन्। काठमाडौंमा सबैभन्दा बढी ७६ जना छन्, यसमा विद्यालयकै नेतृत्व लिने -प्रधानाध्यापक) मात्रै २० जना छन्। योग्य शिक्षक नभएकाले सामुदायिक विद्यालयहरूमा शिक्षाको गुणस्तर खस्कँदै गएको शिक्षाविद्हरू बताउँछन्।

तल्लो पद स्थायी भएका शिक्षक माथिल्लो तहमा अस्थायी रूपमा काम गरिरहेका छन्। ललितपुरमा ४९ जना यस्ता शिक्षक छन्। शिक्षा कार्यालयका अनुसार ललितपुरमा प्रधानाध्यापकको जिम्मेवारी लिने ११ जना छन्। प्राविका शिक्षकले प्रधानाध्यापकको जिम्मेवारी लिनेमा देवी उमावि देवीचौरका लक्ष्मणप्रसाद बजगाईं, झरुवारासीस्थित हरिप्रसाद भुसाल, युवा प्रतिभाका यक्षराम दाहाल, बालेश्वर माविका सुकुमान घलान, सिद्धिमंगल उमाविका इन्दिरा ढुंगाना, वाणीविलास उमाविका जलकृष्ण सिंह, महेन्द्र मावि ठूलो दुर्लुङका मदनप्रसाद आचार्य, कालीदेवी उमाविका ठाकुर लामा, जनविकास माविका श्यामकाजी महत छन्। निमावि शिक्षकले प्रधानाध्यापकको जिम्मेवारी लिनेमा विशंखुनारायणका निमावि शिक्षक वंशीधर खड्का, पाटन उमाविका निमावि शिक्षक ईश्वरमान वज्राचार्य रहेको शिक्षा कार्यालयले जनाएको छ। ललितपुरका शिक्षा अधिकारी शिवकुमार सापकोटाले कानुनविपरीत माथिल्लो तहमा गएका शिक्षकलाई आफ्नै पदमा झार्ने प्रक्रिया सुरु गरेको बताए। शिक्षा नियमावलीको शिक्षक छनोटसम्बन्धी प्रावधानमा यसरी आफ्नो पदमा लियन राखेर माथिल्लो पदमा जाने व्यवस्था छैन। शिक्षा नियमावलीअनुसार योग्यता पुगेको व्यक्ति मात्रै सामुदायिक विद्यालयको शिक्षक हुन पाउने व्यवस्था छ। एउटा पदको व्यक्ति अर्को पदमा काजमा रहने व्यवस्था छैन।

यस्ता शिक्षकले दोहोरो सुविधासमेत लिएका छन्। प्रावि र निमाविमा स्थायी पद राखेर माविमा अस्थायी भएका व्यक्तिको बढुवा प्रयोजनमा स्थायी सेवा अवधि नै गणना हुन्छ। निवृत्तिभरणमा पनि तल्लो तहकै गणना हुन्छ। सरकारले अस्थायी शिक्षकलाई दिने सुविधा पनि लिन्छन्। गत वर्ष शिक्षक सेवा आयोगले गरेको विज्ञापनमा ०६३ पछि खाली भएको पदमा प्रतिस्पर्धा गराएको हो। त्यसअघि अस्थायी भएका शिक्षकलाई हटाइएको छैन। 'एकैपटक दुई पदको गणना भइरहेको छ,' शिक्षक सेवा आयोगका एक अधिकारीले भने, 'एउटा पदको मात्रै गणना हुने व्यवस्था तत्काल गर्नुपर्छ।' आफ्नो पदमा अर्को व्यक्ति राखेर माथिल्लो तहमा जाँदा विद्यालयले योग्य शिक्षक पाउनबाट वञ्चित भएका छन्। 'दुवै तहमा योग्य शिक्षक राख्न प्रतिस्पर्धा हुन पाउँदैन,' विभागका एक अधिकारीले भने।

शिक्षा विभागले आफ्नो दरबन्दीमा अरूलाई जागिर खुवाएर माथिल्लो तहमा जिम्मेवारी लिएका शिक्षकलाई घटुवा गर्न शिक्षा कार्यालयहरूलाई निर्देशन दिए पनि कार्यान्वयन हुन सकेको छैन।
source:ekantipur