Skip to main content

एक दशकमा १२ लाख ३२ हजार ३ सय विद्यार्थी गायब

५५ विद्यालयमा भर्नाका बेला २१ हजार विद्यार्थी थिए । तर, कान्तिपुरले स्थलगत अध्ययन गर्दा १८ हजार हाराहारी मात्रै पाइयो । 
'सरकारी सुविधा लिन कतिपय विद्यालयले बढी विद्यार्थी देखाउने गर्छन्,' ज्ञानोदय उच्च माविका पूर्वप्रधानाध्यापक एवं शिक्षासेवी धनन्जय शर्माले भने, 'भर्नामा विद्यार्थी बढी देखाउँछन् । जाँच गर्न जाँदा विद्यार्थी कम हुन्छन् ।' 
ललितपुरका विद्यालयले जेठमा भरेको विद्यार्थी संख्यालाई शिक्षा कार्यालयले भदौमा शुद्धीकरण गर्दा १० हजारभन्दा बढी विद्यार्थी कम पाइएको थियो । कार्यालयले दिने अनुदान घटेको विद्यार्थी संख्याका आधारमा मात्रै दिने तयारी गरेको छ । 
विद्यार्थीको टाउको गनेर सरकारले पैसा दिने भएपछि फर्जी संख्या भर्ने गर्दा पनि सही तथ्यांक नआउने शिक्षाविद् विष्णु कार्कीले बताए । 'निजीमा पढ्ने विद्यार्थी सरकारी विद्यालयमा पनि भर्ना भएका हुन्छन्,' उनले भने, 'शिक्षकको अनुपातमा विद्यार्थी देखाउन पनि जथाभावी तथ्यांक भर्छन् ।' विद्यालय टिकाउन फर्जी विद्यार्थी देखाउने गरेको उनले बताए । 
विद्यार्थी मैत्री वातावरण नहुँदा बीचैमा कक्षा छाड्ने शर्माको अनुभव छ । शिक्षा विभागका अनुसार १ देखि ५ सम्म ४.७, ६ देखि ८ कक्षासम्म ५.७ र नौदेखि १० सम्म ५.९ प्रतिशत विद्यालयले विद्यालय छाड्ने गर्छन् । 'बालमैत्री कक्षा नहँँदा विद्यार्थी ड्रप आउट रोक्न सकेको छैन,' शर्माले भने, 'विद्यालयमा भित्र छिरेपछि सधैं जाउँ-जाउँ बनाएन भने यस्तो समस्या रहिरहन्छ ।' विद्यार्थी फेल गर्दा पनि पढ्न छाड्ने गर्छन् । भाषा, जाति, वर्गका आधारमा भेदभावले पनि बच्चाले विद्यालय छाड्ने गरेको उनको अनुभव छ । 'निःशुल्क शिक्षा भन्ने तर पढाइ दिने मात्रै छ । खाजा, झोला, कापी, पेन्सिल दिँदैन,' उनले भने, 'पेटभरि खान पाउँदैन भने स्कुल जान सक्दैन । भोकले क्याउ-क्याउ गरेर कसरी पढ्न मन लागोस् ?'
विद्यालयले भर्नाका बेला बाजा बजाएर विद्यार्थी भित्र्याउँछन् । हाजिर कापीमा नाम लेखाउँछन् । 'एक दिन रमाइलो हुन्छ, बाजाको पछिपछि विद्यालय पुग्छन्, भोलिपल्टदेखि रमाइलो हँँदैन । किन विद्यार्थी जान्थे ?' उनले भने, 'कक्षामा रमाउने वातावरण बनाउनुपर्छ ।' 
शिक्षाविद् प्रा.डा. केदारभक्त माथेमाले शिक्षकको विद्यार्थीमाथि निगरानी नहुँदा 
कक्षा छाड्ने गरेको बताए । 'विद्यार्थीको कुन विषयमा कमजोर छ ? भन्ने शिक्षकले पहिचान गर्न सक्नुपर्छ,' उनले भने, 'यदि विद्यार्थी समस्या बुझेर समाधान नगर्ने हो भने बीचैमा छाड्न सक्छ ।'
यसवर्ष एसएलसी दिने विद्यार्थी ०६२ मा एक कक्षामा भर्ना भएका हुन् । शिक्षा विभागका अनुसार त्यस वर्ष कक्षा एकमा १६ लाख ५९ हजार ३ सय ८८ विद्यार्थी भर्ना भएका थिए । त्यस बेला भर्ना भएका विद्यार्थीमध्ये यस वर्ष ४ लाख २७ हजार विद्यार्थीले मात्रै एसएलसी दिँदै छन् । १२ लाख ३२ हजार ३ सय जना अर्थात् ७६ प्रतिशत विद्यार्थी एक दशकमा हराएका छन् ।
'२५ प्रतिशत विद्यार्थी मात्रै १० कक्षासम्म आएपछि सबैका लागि एसएलसी होइन रहेछ भन्ने बुझिन्छ । अबको चिन्ता एसएलसी दिन आइपुग्नेले त जागिर पाउलान् ?' उनले भने, '८० प्रतिशत बच्चाका लागि सोच्नुपर्‍यो । व्यावसायिक शिक्षालाई तल्लो तहमा झार्ने हो कि भन्ने राज्यले सोच्नुपर्छ ।' 
गत वर्षको नतिजा विश्लेषण गर्दा अझ डरलाग्दो दृश्य छ । ०६१ सालमा १३ लाख ६१ हजार ७ सय ३१ जना भर्ना भएका विद्यार्थीमध्ये गत वर्ष ३ लाख ९४ हजार ३ सय ३३ ले परीक्षा दिएका थिए । तर, परीक्षामा १ लाख ७३ हजार ४ सय ३६ जना मात्रै उत्तीर्ण भए । यो भर्ना भएका विद्यार्थीको १३ प्रतिशत मात्रै हो । 'यसले विद्यालय शिक्षामाथि गरेको बजेट सदुपयोग गर्न सकेनौं भन्ने प्रस्ट्याएको छ,' कार्कीले भने । 
शिक्षा बजेटको ८५ प्रतिशत विद्यालय शिक्षामा खर्च हुन्छ । त्यस्तै ५८ प्रतिशत शिक्षक तलब भत्तामा मात्रै सकिन्छ । सामुदायिक विद्यालयमा २ लाख ११ हजार शिक्षक छन् । शिक्षकलाई जिम्मेवार बनाउने नीतिगत सुधार हुनुपर्ने माथेमाले बताए । 'सार्वजनिक विद्यालय राम्रो हुनुपर्छ, यसको विकल्प छैन,' उनले भने, 'सामुदायिक विद्यालय सुधार गर्न तलबभत्ता मात्रै दिएर हुँदैन । शिक्षकलाई जिम्मेवार बनाउनुपर्छ ।'
source:ekantipur

Popular posts from this blog

कार्यमूलक अनुसन्धान सम्बन्धि जानकारी र केही नमुनाहरु

एक्सन रिसर्च  सन् १९०३ पश्चात् कार्यमूलक अनुसन्धानको प्रयोग शैक्षिक क्षेत्रमा सुरुआत भएको हो । अधिकांश शिक्षकहरु स्वयम्मा एक्सन प्लान, एक्सन रिसर्च, प्रोजेक्ट वर्क जस्ता टर्महरुमा अलमलमा परेको वा एकै प्रकारले व्याख्या गर्ने र बुझ्ने गरेको समेत पाइएको छ ।विशेषतः शिक्षण सिकाइ प्रक्रियाको सिलसिलामा शिक्षकले फेस गर्नुपरेका समस्याहरु समाधान गर्नका लागि कार्यमूलक अनुसन्धान गर्ने र उक्त अनुसन्धानबाट शिक्षण सिकाइमा आएको सुधारसहितको प्रतिवेदन प्रस्तुति एक महत्वपूर्ण शैक्षिक पक्षमा हामी शिक्षण पेसाकर्मीहरु जुटिरहेका छौं । शैक्षिक स्तरीयतामा अभिवृद्धि सहितको कक्षाकोठाको क्रियाकलापमा सहजता र सरलता स्थापना गर्दै दैनिक शैक्षिक क्रियाकलाप समस्यामूक्त बनाउने काम नै एक्सन रिसर्चको अभिष्ट हो । यो गरेर सिक्ने विधि हो । एक्सन रिसर्च के हो ? एक्सन रिसर्चको व्यापक परिभाषा र अर्थको सहजीकरण लामो र विस्तृत विषय हो । संक्षिप्तमा त पहिचान हुनु जरुरी छ नै । खासगरी शिक्षकद्वारा गरिने ...

प्राबिधिक शिक्षा

प्राबिधिक शिक्षा देश बिकासको आधार कुनै प्रविधिसँग सम्बन्धित भएर हासिल गरिने व्यावसायिक ज्ञानलाई प्राविधिक शिक्षा भनिन्छ । सामान्यतया शिक्षाको अर्थ ज्ञान आर्जन गर...

सामाजिक अध्ययन विषयमा प्रयोग गर्न सकिने केही शिक्षण विधिहरू

सामाजिक अध्ययन विषयमा प्रयोग गर्न सकिने केही शिक्षण विधिहरू सामाजिक अध्ययनमा विशेष गरी गरेर सिक Learning By Doing पक्षलाई बढी जोड दिइएको छ । त्यसले यस विषयमा विद्यार्थी केन्द्रित शिक्षण विधिहरू प्रयोगमा ल्याउनुपर्दछ । सामाजिक अध्ययन विषयमा प्रयोग गर्न सकिने केही विधिहरू निम्नानुसार रहेका छन् ः अ) छलफल विधि ः दुई वा दुईभन्दा बढी व्यक्ति सहभागी भई गरिने कुराकानी तथा अन्तत्र्रिmयालाई छलफल विधि भनिन्छ । यसमा निश्चित विषयवस्तुभित्र रहेर समूहमा छलफल गराइन्छ र अन्त्यमा उक्त छलफलबाट केही उपलब्धि निकालिन्छ र सबै सामु प्रस्तुत गरिन्छ । छलफल विधि पनि विषयवस्तुको प्रकृति, विद्यार्थी सङ्ख्या, कक्षाकोठाको बनोट र आवश्यक फर्निचरको प्रकृति आदिको आधारमा फरकफरक तरिकाले गर्न सकिन्छ । प्यानेल छलफल, राउन्ड टेबल छलफल, बज छलफल आदि छलफलका तरिका हुन् । शिक्षणमा छलफलको प्रयोग गर्ने तरिका ः छलफल विधि प्रयोग ल्याउ―दा निम्नलिखित चरण अपनाउनु पर्दछ ः  समूह विभाजन  छलफल गर्ने विषयवस्तुको निर्धारण  छलफल गरिने समयको निर्धारण  समूहमा कार्य विभाजन ( टिपोट गर्ने, प्रस्तुति गर्ने आदि )  छलफलमा सहभागी ह...