Q. माध्यमिक विद्यालय तहमा सामाजिक अध्ययन विषयको शिक्षणको लागि नेपाल सरकारले पाठ्यक्रममा गरेको व्यवस्थाका बारेमा चर्चा गर्दै यस विषय शिक्षणका सन्दर्भमा पाइएका समस्या र ती समस्याहरूको प्रभावकारी समाधानका उपायहरू पनि सुझाउनुहोस् ।
उत्तरः माध्यमिक विद्यालय तहमा सामाजिक अध्ययन विषयको शिक्षणको लागि नेपाल सरकारले पाठ्यक्रममा गरेको व्यवस्थालाई निम्नानुसार उल्लेख गर्न सकिन्छः
(क) पूर्णाङ्क १००
(ख) पाठ्यभार ५
(ग) समेटिएका विषयवस्तु ः राजनीतिशास्त्र, नागरिक शास्त्र, भूगोल, इतिहास, समाजशास्त्र, संस्कृति, अर्थशास्त्र, मानवशास्त्र, राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय व्यक्तित्व र परिवेश, जलबायुपरिवर्तन
(घ) सामाजिक अध्ययन विषयको विषयगत र कक्षागत उद्देश्यहरु
(ङ) विषयवस्तु क्षेत्र क्रम र तालिका
(च) शिक्षण सिकाइ प्रक्रिया
(छ) मूल्याङ्कन प्रक्रिया
(ज) पाठ्यभार र अङ्कभार विभाजन
माध्यमिक तहमा सामाजिक अध्ययन विषयसँग सम्बन्धित समस्याहरु ः
(क) सामाजिक अध्ययनमा समाविष्ट सबै विषयवस्तुमा विज्ञ शिक्षकहरुको व्यवस्था गर्न नसक्नु
(ख) पाठ्यपुस्तकमा समेटिएका विषयवस्तुलाई भन्दा समसामयिक विषय र सन्दर्भलाई मूल्याङ्कनको आधार बनाइनु
(ग) पाठ्यवस्तु÷पाठ्यभार तथा समयबीचको तालमेल नहुनु
(घ) विषयवस्तु सुहाउँदो विद्यालयमा उपलव्ध शैक्षिक सामग्रीको कमी हुनु
(ङ) सामुदायिक कार्यलाई बढी प्रोत्साहन दिएकोले शैक्षिक क्रियाकलापमा वाधा पर्न गएको
(च) विश्वविद्यालयहरुबाट सामाजिक अध्ययन विषय शिक्षणका लागि केन्द्रित गरेर जनशक्ति उत्पादन नगर्नु
(छ) शिक्षकमा स्वअध्ययन गर्ने बानीको कमी हुनु
(ज) कक्षा शिक्षणमा शैक्षिक सामग्रीहरुको प्रयोगमा कमी हुनु
(झ) विद्यार्थीहरुले यस विषयलाई कम महत्व दिएर अध्ययन गर्नु
(ञ) प्रधानाध्यापकको नेतृत्व क्षमता कमजोर हुनु
(ट) शिक्षकहरुलाई पेशागत सहयोगको कमी हुनु
सामाजिक अध्ययन विषय शिक्षणमा देखिएका समस्याहरुको समधानका उपायहरुः
(क) सामाजिक अध्ययन विषय शिक्षकलाई तालिमको अवसर दिई उनीहरुमा विशेषज्ञता बढाउनु पर्ने
(ख) पाठ्यपुस्तकमा थप समसामयिक विषयवस्तुलाई जोड दिई सन्दर्भ सामग्री निश्चित गर्नुपर्ने
(ग) पाठ्यवस्तु÷पाठ्यभार तथा समयवीच तालमेल मिलाउनु पर्ने
(घ) विद्यालयले सामाजिक अध्ययन विषयका शैक्षिक सामग्रीको उचित व्यवस्थापनमा जोड दिनुपर्ने
(ङ) शैक्षिक कार्यकलापलाई वाधा नपर्ने गरी सामुदायिक कार्यको छनौट÷चयन गर्नुपर्ने र स्थानीय विषयवस्तुलाई महत्व प्रदान गर्नुपर्ने
(च) शिक्षकले स्वअध्ययन बढाएर आपूmलाई अझ सक्षम बनाउनु पर्ने
(छ) विद्यालय निरीक्षक र स्रोतव्यक्तिबाट शिक्षकलाई पेशागत सहयोग उपलव्ध गराउनु पर्ने
(ज) विद्यालयले सामाजिक अध्ययन विषयका लागि आवश्यक पर्ने शैक्षिक सामग्रीको व्यवस्था गर्नुपर्ने
(झ) शिक्षकले आफ्नो शिक्षण कार्यमा शैक्षिक सामग्रीहरुको प्रयोगलाई बढाउनु पर्ने
(ञ) प्रधानाध्यापकले आफ्नो शैक्षणिक नेतृत्व क्षमतालाई बढाएर शिक्षकहरुलाई पेशागत सहयोग उपलव्ध गराउनु पर्न