कालञ्जर पर्वत
कालञ्जर क्षेत्र प्राकृतिसँगै सांस्कृतिक तथा धार्मिक रुपमा पनि उत्तिकै महत्वूर्ण ठाउँ हो । कालञ्जर पर्वत जिल्लाको मोदी तथा जलजला गाउँपालिका र म्याग्दीको अन्नपूर्ण गाउँपालिकासम्म फैलिएको छ ।
अहिले हम्पाल भनेर चिनिने यो क्षेत्र हिन्दू धर्मग्रन्थहरूमा पवित्र तपोभूमिका रूपमा व्याख्या गरिएकोे ‘कालञ्जर पर्वत’ हो । धर्मग्रन्थहरूमा कालञ्जर पर्वतको महिमा वर्णन मात्रै गरिएको छैन, त्यहाँ पुगेर तपस्या गरेर धेरै ऋषिमुनिले सिद्धी प्राप्त गरेको उल्लेख छ ।
पद्मपुराणमा महादेव र पार्वतीको क्रिडास्थल, पितृको श्राद्धकर्मका लागि निर्देश गरिएका गंगासागर, ब्रह्मसागर, यमुना, कुरुक्षेत्र, नीलकण्ठ जस्तै कालञ्जर तीर्थलाई पनि उत्तम पितृतीर्थका रूपमा उल्लेख गरिएको पाइन्छ ।
हिमालय पर्वतका राजा र उनकी पुत्री पार्वतीसँग जोडिएको यो क्षेत्र पवित्र भूमिका रूपमा र तपस्यास्थलका रूपमा रहेको थियो । राजर्षि जडभरतले यस क्षेत्रमा तपस्या गरेको पुराणहरूमा उल्लेख छ ।
एकपटक कालञ्जरमा रहेको मृग सरोवरमा स्नान गरे त्यहाँ रहेका भगवान् शिवको दर्शन गरेमा मात्रै पनि स्वर्गलोकमा जान पाइन्छ भन्ने मान्यता छ । कालञ्जर पर्वतलाई बराहपुराणले भगवान् शिवको बासस्थानका रूपमा व्याख्या गरेको छ ।
समुन्द्री सतहदेखि कालञ्जर पर्वत ३ हजारदेखि ३ हजार ५ सय मिटरको उचाइमा छ । प्रचीन धर्मग्रन्थहरूमा ‘मृग सरोवर’ का रूपमा उल्लेख गरिएको जलजला सिमसार क्षेत्र २ हजार ९ सय मिटरका उचाइमा छ । घना जंगल, हिउँदका केही महिना हिउँ पर्ने गर्दछ ।
हनुमानले यही क्षेत्रबाट जडीबुटी लगेर औषधि उपचारमा प्रयोग गरेको धार्मिक ग्रन्थ रामायणमा उल्लेख छ । नीरमसी, पाँचऔलो सतुवालगायत बहुमुल्य जडीबुटीहरू प्रशस्त पाइने जलजला क्षेत्रको जंगलमा कालो वर्णको मृग, घोरल, चितुवा, भालु, डाँफे, मुनाल, कालिजलगायत पशुपक्षीको बसोबास छ ।
मातातीर्थ औंसीका दिन दिवंगत बुबाआमाको श्राद्ध गर्न जलजलामा जाने चलन छ । पूजाआजाका लागि शंकर भगवानको मन्दिर बनाइएको छ ।
जलजलालाई पर्वतको उत्तरी भागको ‘वाटर रिजर्भर’ पनि भन्ने गरिन्छ । त्यहाँबाट पर्वतको पातिखोला र भुरुङ्दी खोलाको सुरुवात हुन्छ ।
जलजलाको सो सिमसार क्षेत्रलाई तालको रुपमा विकास गर्ने योजना अगाडि बढेको छ । नेपालको ‘नैनी ताल’ बनाउने परिकल्पनासहित गण्डकी प्रदेशको पर्यटन मन्त्रालयले तयारी गरिरहेको छ भने पर्वतका मोदी र जलजला गाउँपालिकाले संयुक्त रुपमा काम गर्न थालेका छन् ।
पदयात्राका लागि परिचित पर्यटकीय गन्तब्य मोहोरेडाँडा, पुनहिल र घोरेपानी पनि यही क्षेत्रमा पर्दछ । अहिले ट्रेकिङका लागि नयाँपुल, घान्द्रुक हुँदै घोरेपानी, पुनहिल पर्यटक पुग्छन् । अर्को रुटका रुपमा नयाँपुलदेखि तिखेढुंगा, उल्लेरीहुँदै घोरेपानी–पुनहिल परिचित रुट हुन् ।
योसँगै नयाँपुल, लप्सीबोट, भुमरकोट, डाँडाकमेरे, जलजला हुँदै घोरेपानी पुग्ने नयाँ रुट बनिरहेको छ ।
