केही औपचारिक कार्यक्रमसहित छैटौं पुस्तकालय दिवस सम्पन्न हुँदै छ । पुस्तकालय दिवस मनाउनकै लागि सरकारले विभिन्न समिति, उप–समिति गठन गरे पनि ती समितिका पदाधिकारी औपचारिक कार्यक्रमबाट उँभो लाग्न सकेनन्, यसपालि पनि । पुस्तकालयको महŒवका विषयमा सहरमा आयोजना भएका केही कार्यक्रममा भाषण गर्नुका अतिरिक्त सार्वजनिक स्थानमा झार उखेल्ने, खानेपानी वितरण गर्ने जस्ता कार्यक्रमसहित पुस्तकालय दिवस सम्पन्न गर्ने तयारी हँुदै छ भने यस्तै कार्यक्रम शीर्षकमा केही रकम खर्चसमेत भएको छ । यसको अर्थ पुस्तकालयसँग सम्बन्धित अधिकारी सामाजिक काममा सहभागी हुनुहुँदैन भन्ने होइन । यसरी विभिन्न ¥याली र गोष्ठी गर्नुको साटो पुस्तक र पाठकको सम्बन्ध बढाउने काम गरेको भए पुस्तकालय संस्कृति विकासका लागि थोरै भए पनि टेवा पुग्ने थियो । विकसितदेखि अति कम विकसित मुलुकका लागि पनि पुस्तकालय अनिवार्य सर्त हो ।
पुस्तकविना विकासको मार्ग त परै जाओस् परिकल्पनासमेत गर्न सकिँदैन । तसर्थ, पुस्तकालयमा लगानी गर्न राज्य हिच्किचाउनु हुँदैन । हरेक दलका नेता मात्रै होइन व्यापारी र ‘नकाम’ गर्नेहरूले समेत मञ्च पाए भने पुस्तकालयको महŒवको विषयमा घन्टांै प्रवचन दिन पछि पर्दैनन् । तर, तिनले कुनै पनि शीर्षकका पुस्तक वा भनांै पुस्तकालयमा सानै अंश भए पनि लगानी गर्ने हैसियत राख्दैनन् । यसो हुनुको मूल कारण राज्यकै अदूरदर्शी नीति हो भन्दा फरक पर्दैन । यदि, राज्यले आमनागरिकलाई पुस्तकालयका बारेमा बेलैमा सचेत गराएको भए २ सय वर्षको इतिहास बोकेको नेपालका पुस्तकालयको हालत यति धेरै खराब हुने थिएन । मोफसलका सहरका के कुरा गर्नु ४० लाख मानिस बसोवास गर्ने काठमाडौंका पुस्तकालयको हालत नाजुक छ । जहाँ पुस्तकालय खुलेका छन् त्यहीं आफूले चाहेको पुस्तक नपाउनु एउटा समस्या हो भने भएको पुस्तकको उचित सम्भार गर्न नसक्नु अर्को समस्या ।
पुस्तकालय किन र केका लागि भन्नेमा सरकार मात्रै सचेत भएर पुग्दैन । पुस्तकालय सञ्चालक, पाठकदेखि लेखकसमेत सचेत हुनुपर्छ । काठमाडांैका कतिपय धन हुनेले पुस्तकालय सञ्चालन त गरेका छन् तर तिनले त्यसको व्यावहारिक कार्यान्वयन गर्नेतर्फ खास चासो देखाएको पाइँदैन । देश÷विदेशबाट पुस्तक बटुल्नेहरूले पुस्तक भनेको केबल दराज सजाउने साधन मात्रै होइन भन्नेमा सचेत हुन ढिला भइसकेको छ । सार्वजनिक र सरकारी लगानीमा खोलिएका केही पुस्तकालयमा पुस्तक हराउने अर्को समस्या वर्षौंदेखि कायम छ ।
नपढे पनि पुस्तकालयबाट पुस्तक उठाए मात्र पनि प्राज्ञिक होइन्छ भन्ने भ्रममा केही व्यक्तिहरूले पुस्तकालयबाट पुस्तक उठाउने र फिर्ता नगर्ने परिपाटी कायम छ । यसको अन्त्य आजैबाट गरिनुपर्छ । जसले जहाँबाट पुस्तक उठाएका छन् तिनले इमानदारीपूर्वक फिर्ता गर्नुको अतिरिक्त कमाइको झीनो अंश भए पनि पुस्तकालयका लागि लगानी गर्ने संस्कार सुरु गरियो भने वास्तवमै पुस्तकालयको सान्दर्भिकता झल्किनेछ ।
source:www.erajdhani.com