Skip to main content

मावि तहको सामाजिक अध्ययन विषयको प्रश्नपत्र- 2070


गतवर्ष शिक्षकसेवा आयोगले लिएको मावि तहको सामाजिक अध्ययन विषयको प्रश्नपत्र
सबै प्रश्नहरूको उत्तर लेख्नुहोस् ।
खण्ड (ख)
विषयगत प्रश्नहरू पूर्णाङ्क: ८०
‘अ’ समूह:
विषय ज्ञान र सीपसम्बन्धी प्रश्न (८*५=४०)
तलका प्रश्नहरूको छोटो छरितो उत्तर दिनुहोस्:
१. सामाजिक अध्ययन विषयको शिक्षणका लागि क्षेत्र भ्रमणको महत्व उल्लेख गर्दै कक्षा ९ का विद्यार्थीलाई क्षेत्र भ्रमणको माध्यमबाट शिक्षण गर्नुपर्ने विषयवस्तु उल्लेख गर्नुहोस् ।
२. सामाजिक अध्ययन विषयको शिक्षणको प्रभावकारिताका लागि शिक्षण विधिको छनोट र प्रयोगको महत्व उल्लेख गरी कक्षा १० मा विकासक्षेत्र बारेमा शिक्षण गर्दा प्रयोग गर्न सकिने शिक्षण विधिहरु उल्लेख गर्नुहोस् ।
३. नेपालको धरातलीय स्वरुपका बारेमा शिक्षण गर्नका लागि आवश्यक पर्ने शैक्षिक सामग्रीको सूची बनाउनुहोस् र ती सामग्रीको प्रयोग र पुन प्रयोगका लागि विद्यार्थीहरूलाई कसरी सहभागी गराउनुहुन्छ ? उल्लेख गर्नुहोस् ।
४. माध्यमिक तहका विद्यार्थीबाट सामाजिक विषयको अध्ययनपश्चात् अपेक्षा गरिएका कुनै ४ ओटा उद्देश्यहरु उल्लेख गर्दै ती उद्देश्यहरु प्राप्त हुन सके नसकेका बारेमा कक्षामा गरिने मूल्यांकनका तरिकाको चर्चा गर्नुहोस्, ।
५. सामाजिक अध्ययन विषयको शिक्षणको प्रभावकारिताका लागि आमन्त्रित स्रोत व्यक्तिहरुको आवश्यकताका बारेमा चर्चा गर्नुहोस् । साथै कक्षा ९ मा त्यस्तो स्रोत व्यक्तिहरुको प्रयोग गरेर शिक्षण गर्नुपर्ने कुनै तीनओटा पाठ्यवस्तुको नाम लेख्नुहोस् ।
६. सामाजिक अध्ययन विषयको प्रभावकारी शिक्षण सिकाइका लागि निरन्तर मूल्यांकन प्रणलीको आवश्यकताका बारेमा चर्चा गर्दै निरन्तर मूल्यांकनको प्रयोगका लागि तपाईले गर्न सक्ने कुनै दुई ओटा कार्यकलापका बारेमा अपेक्षित उपलब्ध्सिहित प्रष्ट पार्नुहोस् ।
७. सामाजिक अध्ययन विषयको शिक्षणका लागि शैक्षिक सामग्रीका रुपमा नक्साको महत्व उल्लेख गर्नुभई कक्षा १० का विद्यार्थीलाई नक्सा निर्माणमा सक्षम बनाउनका लागि गरिने कुनै तीनओटा कार्यकलापका बारेमा चर्चा गर्नुहोस् ।
८. माध्यमिक तहमा सुधारात्मक उपचारात्मक शिक्षणको परिचय रमहत्व उल्लेख गर्दै कक्षामा सामाजिक अध्ययन विषयमा सिकाई उपलब्धिका दृष्टिले कमजोर मानिएका विद्यार्थीहरुको सिकाइ उपलब्धिमा सुधार ल्याउन एक योग्य र सक्षम शिक्षकका हैसियतले तपाईले गर्न सक्ने कुनै तीनओटा थप कार्यकलाप पनि लेख्नुहोस् ।
‘आ’ समूह
समस्या समाधानसम्बन्धी प्रश्न १०
९. माध्यमिक विद्यालय तहमा सामाजिक अध्ययन विषयको शिक्षणका लागि नेपाल सरकारले पाठ्यक्रममा गरेको व्यवस्थाका बारेमा चर्चा गर्दै यस विषय शिक्षणका सन्दर्भमा पाइएका समस्या र ती समस्याहरुको प्रभावकारी समाधानका उपायहरु पनि सुझाउनुहोस् ।
‘इ’ समूह
घटना अध्ययनसम्बन्धी प्रश्न १०
१०. नवीन माध्यमिक विद्यालय जिल्लाको सदरमुकाममा सञ्चालित विद्यालय हो । यस विद्यालयमा सामाजिक अध्ययन विषय शिक्षण गर्ने शिक्षक शिक्षाशास्त्र संकायमा भूगोल विषयमा स्नातकोत्तर तहको शैक्षिक योग्यता भएका छन् । विद्यालयमा अगुवा स्रोत केन्द्र पनि छ । विद्यालयको भौतिक र आर्थिक पक्ष सबल नै छ । विगत ३ वर्षको एसएलसी परीक्षाको नतिजामा ८० प्रतिशतभन्दा बढी विद्यार्थीहरू उतीर्ण भएका देखिन्छन् । अनुतीर्ण विद्यार्थीहरुमध्ये अधिकांश सामाजिक अध्ययन विषयका पनि छन् । उतीर्ण भएकामध्ये सामाजिक अध्ययन विषयमा ६० प्रतिशतभन्दा बढी अंक ल्याउने विद्यार्थीहरु १० प्रतिशतमात्र छन् । विद्यालयले आयोजना गरेको अभिभावक भेलामा अधिकांश अभिभावकले सामाजिक अध्ययन विषयमा विद्यार्थी कमजोर हुनमा विद्यालयमा शिक्षकको उपस्थितिमा अनियमितता र शैक्षिक सामग्रीको प्रयोग कमजोर भएकाले यस्तो भएको बताए । पाच महिनादेखि विद्यालय व्यवस्थापन समितिको बैठक बस्न सकेको छैन । माथिको विवरणका आधारमा निम्न प्रश्नहरुको जवाफ दिनुहोस् 
क) नवीन माध्यमिक विद्यालयका मुख्य समस्याहरु के हुन् ?
ख) यस विद्यालयका सामाजिक अध्ययन विषयसंग सम्बन्धित समस्याहरु के के हुन् ?
ग) सामाजिक अध्ययन विषयसंग सम्बन्धित समस्याहरुको समाधानका लागि शिक्षक, प्रधानाध्यापक र विद्यालय निरीक्षकले खेल्नुपर्ने भूमिकाहरु के के हुन् ?
घ) तपाई यस विद्यालयमा निरीक्षक हुनुभयो भने एक वर्षपछि सामाजिक अध्ययन विषयमा देखिने सकारात्मक नतिजाहरु के के हुन् ?
खण्ड (ग)
आधुनिक शैक्षणिक प्रविधि तथा खोज सम्बन्धी प्रश्न २०
११. दूर तथा खुला शिक्षाको परिचय प्रस्तुत गरी नेपालमा यस किसिमको शिक्षाको महत्व बारे स्पष्ट पार्नुहोस् । साथै अहिले नेपाल सरकारले विद्यालय शिक्षामा सञ्चालन गरेको खुला विद्यालय कार्यक्रमहरुको उपलब्धिहरु उल्लेख गरी यस कार्यक्रममा देखिएका समस्याहरु र समस्या समाधानका व्यवहारिक सुझावहरु दिनुहोस् । 
१२. कक्षाकोठामा शिक्षण गराउदा शिक्षकले सामना गर्नुपरेका अप्ठ्यारा, कठिनाइ, चुनौती र राम्रा अभ्यासहरु मध्यनजर राखी विद्यालयको कुशल व्यवस्थापन र शिक्षण सिकाइको प्रभावकारिताका लागि कार्यमूलक अनुसन्धानको उपादेयता बारे उल्लेख गर्नुहोस् । विद्यालय शिक्षामा प्राप्त भएका उल्लेख्य शैक्षिक उपलब्धिहरुको विस्तार र विद्यालयमा देखापरेका विविध किसिमका समस्याहरुको समाधानका लागि कार्यमूलक अनुसन्धानलाई शिक्षणमा कसरी प्रयोग गर्न सकिन्छ ? उपयुक्त सुझावहरु प्रस्तुत गर्नुहोस् ।
source: from the facebookwall of shikshak sarathi

Popular posts from this blog

कार्यमूलक अनुसन्धान सम्बन्धि जानकारी र केही नमुनाहरु

एक्सन रिसर्च  सन् १९०३ पश्चात् कार्यमूलक अनुसन्धानको प्रयोग शैक्षिक क्षेत्रमा सुरुआत भएको हो । अधिकांश शिक्षकहरु स्वयम्मा एक्सन प्लान, एक्सन रिसर्च, प्रोजेक्ट वर्क जस्ता टर्महरुमा अलमलमा परेको वा एकै प्रकारले व्याख्या गर्ने र बुझ्ने गरेको समेत पाइएको छ ।विशेषतः शिक्षण सिकाइ प्रक्रियाको सिलसिलामा शिक्षकले फेस गर्नुपरेका समस्याहरु समाधान गर्नका लागि कार्यमूलक अनुसन्धान गर्ने र उक्त अनुसन्धानबाट शिक्षण सिकाइमा आएको सुधारसहितको प्रतिवेदन प्रस्तुति एक महत्वपूर्ण शैक्षिक पक्षमा हामी शिक्षण पेसाकर्मीहरु जुटिरहेका छौं । शैक्षिक स्तरीयतामा अभिवृद्धि सहितको कक्षाकोठाको क्रियाकलापमा सहजता र सरलता स्थापना गर्दै दैनिक शैक्षिक क्रियाकलाप समस्यामूक्त बनाउने काम नै एक्सन रिसर्चको अभिष्ट हो । यो गरेर सिक्ने विधि हो । एक्सन रिसर्च के हो ? एक्सन रिसर्चको व्यापक परिभाषा र अर्थको सहजीकरण लामो र विस्तृत विषय हो । संक्षिप्तमा त पहिचान हुनु जरुरी छ नै । खासगरी शिक्षकद्वारा गरिने ...

प्राबिधिक शिक्षा

प्राबिधिक शिक्षा देश बिकासको आधार कुनै प्रविधिसँग सम्बन्धित भएर हासिल गरिने व्यावसायिक ज्ञानलाई प्राविधिक शिक्षा भनिन्छ । सामान्यतया शिक्षाको अर्थ ज्ञान आर्जन गर...

सामाजिक अध्ययन विषयमा प्रयोग गर्न सकिने केही शिक्षण विधिहरू

सामाजिक अध्ययन विषयमा प्रयोग गर्न सकिने केही शिक्षण विधिहरू सामाजिक अध्ययनमा विशेष गरी गरेर सिक Learning By Doing पक्षलाई बढी जोड दिइएको छ । त्यसले यस विषयमा विद्यार्थी केन्द्रित शिक्षण विधिहरू प्रयोगमा ल्याउनुपर्दछ । सामाजिक अध्ययन विषयमा प्रयोग गर्न सकिने केही विधिहरू निम्नानुसार रहेका छन् ः अ) छलफल विधि ः दुई वा दुईभन्दा बढी व्यक्ति सहभागी भई गरिने कुराकानी तथा अन्तत्र्रिmयालाई छलफल विधि भनिन्छ । यसमा निश्चित विषयवस्तुभित्र रहेर समूहमा छलफल गराइन्छ र अन्त्यमा उक्त छलफलबाट केही उपलब्धि निकालिन्छ र सबै सामु प्रस्तुत गरिन्छ । छलफल विधि पनि विषयवस्तुको प्रकृति, विद्यार्थी सङ्ख्या, कक्षाकोठाको बनोट र आवश्यक फर्निचरको प्रकृति आदिको आधारमा फरकफरक तरिकाले गर्न सकिन्छ । प्यानेल छलफल, राउन्ड टेबल छलफल, बज छलफल आदि छलफलका तरिका हुन् । शिक्षणमा छलफलको प्रयोग गर्ने तरिका ः छलफल विधि प्रयोग ल्याउ―दा निम्नलिखित चरण अपनाउनु पर्दछ ः  समूह विभाजन  छलफल गर्ने विषयवस्तुको निर्धारण  छलफल गरिने समयको निर्धारण  समूहमा कार्य विभाजन ( टिपोट गर्ने, प्रस्तुति गर्ने आदि )  छलफलमा सहभागी ह...